|
पुराण विषय अनुक्रमणिका PURAANIC SUBJECT INDEX (From Tunnavaaya to Daaruka ) Radha Gupta, Suman Agarwal & Vipin Kumar)
|
|
|
तेजन- वज्रो वै तेजनम् । मै ४,२,९ तेजनी- पाप्मा वै तेजनी । तै ३, ८,१९,२
तेजस् १. अग्ने यत्ते तपस्तेन तं प्रति तप यो अस्मान् द्वेष्टि यं च वयं द्विष्मो , अग्ने यत्ते शोचिस्तेन तं प्रतिशोच यो अस्मान् द्वेष्टि यं च वयं द्विष्मो , अग्ने यत्ते अर्चिस्तेन तं प्रत्यर्च यो अस्मान् द्वेष्टि यं च वयं द्विष्मो , अग्ने यत्ते हरस्तेन तं प्रतिहर यो अस्मान् द्वेष्टि यं च वयं द्विष्मो , अग्ने यत्ते तेजस्तेन तं प्रतितितिग्धि यो अस्मान् द्वेष्टि यं च वयं द्विष्मो । मै १, ५,२. वैदिकनिघण्टु मध्ये एकादशाः ज्वलतो नामानि सन्ति। तेषां मध्ये अर्चिः, शोचिः, तपः, तेजः, हरः, घृणिः, शृङ्गाणि सन्ति। २. अग्नेश्च त्वा ब्रह्मणश्च तेजसा जुहोमि तेजोदाम् , तेजो मा मा हासीत् , माहं तेजो हासिषं , स्वाहा । मै ४, ७, ३ ।। ३. अपां यो द्रवणे रसस्तेनाहमिमं.....तेजसे ब्रह्मवर्चसायाभिषिञ्चामि । काठ ३६,१५। ४. सौत्रामणी -- अश्विनोस्त्वा तेजसा ब्रह्मवर्चसायाभिषिञ्चामि । मै ३, ११,८ ।। ५. पयः क्वथनम् -- तेज उद्यतः वायुः । तैआ ५,११, ४। । ६. अग्निहोत्रम् -- तेज एव श्रद्धा सत्यमाज्यम्...... अथैतदहूयतैव सत्यं श्रद्धायामिति । माश ११, ३, १, १ ।। ७. इन्द्राय घर्मवते सूर्यवता एकादशकपालं निर्वपेत्तेजस्काम, स्तेजो वै घर्मस्तेजः सूर्यस्तेज एवावरुन्द्धे। मै २, २,८; तैआ ५, ३, २; १०, ३ । ८. तेजः प्रातःसवन आत्मन् दधीतेन्द्रियम् माध्यंदिने सवने पशूम्̇स् तृतीयसवन इति। ...... अथो तेजो वै गायत्री तेजः प्रातःसवनं तेज एव प्रातःसवन आत्मन् धत्ते । । । तैसं ३, २, ९, २ ।। ९. तेजसे कं पूर्णमा इज्यते..... आयुषे कममावास्येज्यते । मै १, ९, ५; काठ ९, १३ । । १०. आज्येन जुहोति तेजो वा आज्यं तेजो वसोर्धारा तेजसैवास्मै तेजोऽवरुन्द्धे । । तैसं ५, ४,८,१।। ११. तेजो वा ऽग्निष्टोमस्तेजो विषुवत् तेजसैव तत् तेजस् संदधति, तेजसा तेजो रोहन्ति। जै २, ३८७ । । १२. तेजो वै त्रिणव स्तोमानाम् । जै २, २१९ । । १३. तेजो वै त्रिवृत् (पृष्ठानि [तैसं.J)। तैसं ५, ५, ८, १; मै ४, ४,१०।। १४. तेजो वै प्रातःसवनम् (यज्ञायज्ञीयम् [जै.J) । मै ४, ७, ६; जै ३, २९० । १५. तेजो वै ब्रह्मवर्चसं ज्योतिरग्निष्टोमः । जै २, ३१२। । १६. अथ यत्तप्ताभिर्मार्जयते शान्त्यै , अथो तेजो वै मदन्ती, स्तेज एवावरुन्धे ॥ मै ३, ७,१० ।। अप्रतिषिक्तो वै घर्मस्तेजो ब्रह्मवर्चसं , तेजस्वी ब्रह्मवर्चसी भवति – मै १.८.३ १७. वज्रो वै यूपो , अन्नं यवो , यद्यवमतीभिः प्रोक्षति वज्रेण वा एतदन्नं जयति, तेजो वै यूप , एष खलु वा ओषधीनां तेजो यद्यव। मै ३, ९, ३ (तु. काठ २६, ५; क ४१, ३) । १८. देवस्य त्वा सवितुः प्रसव इति स्फ्यमादत्ते प्रसूत्यै...... वायुरसि तिग्मतेजा इत्याह । तेजो वै वायुः ( वेणुः तैआ.] )। तै ३, २, ९, १; तैआ ५, २, ४;३,२। । १९. तेजो वै शुक्रो ब्रह्मवर्चसम् । मै ४, ६, ३; ८, ९।। २०. तेजो वै हिरण्यम् । तैसं ५, १, १०, ५; मै १, ११, ८; काठ ११, ४, ८, २१, ७; तै १,८, ९, १ । (तु, मै ३, ७, ५; काठ २४,५; तै ३, १२, ५,१२) । २१. तेजोऽसि, तेजो मे यच्छ, पृथिवीं यच्छ । तैसं ५, ७, ६, १।। २२. अथाज्यमवेक्षते ।....तेजोऽसि शुक्रमस्यमृतमसीति स एष सत्य एव मन्त्रस्तेजो ह्येतच्छुक्रं ह्येतदमृतं ह्येतत्। माश १, ३, १, २८ ।। २३. त्रिवृदग्निष्टोमो (+ऽग्निष्टुदाग्नेयीषु तैसं ७,२,५,५J) भवति । तेज एवावरुन्धे । तैसं ७,२,३, २, ५,५।। २४. नवरात्रो भवत्यभिपूर्वमेवास्मिन् तेजो दधाति । तैसं ७, २, ४, ३ । २५. नवारत्निः कार्यस्तेजसा त्रिवृता संमितः । मै ३, ९, २।। २६. पशवो वै तेजो ब्रह्मवर्चसम् । मै १, ८, ३ ।। २७. बृहस्पतिर्वा एतद्यज्ञस्य तेजः समभरद्यत् स्तोमभागाः । तैसं ५, ३, ५,५ ।। २८, ब्रह्मणा तेजसा सह तस्य दोहमशीमहि। तैआ ४, २१,१।। २९. ब्रह्म तेजो मे पिन्वस्व । काठ ५, २ ।। ३०. प्रवर्ग्यब्राह्मण -- मदन्तीभिः प्रोक्षति । तेज एवास्मिन्दधाति । तैआ ५, ४, १ ।। ३१. वृत्रस्य हननम् -- यत्तेजस्ते दर्भास्तस्मात्ते पवित्रं तस्माद्दर्भैरपः पुनन्ति । काठ २३,१; क ३५, ७ । ३२. यन्नवकपालस्त्रिवृतैवास्मिन् ( यजमाने ) तेजो दधाति । तैसं २, २,५, ३ ।। ३३. वसन्तेन ऋतुना ( वसन्तर्तुना [तै !) देवा वसवस्त्रिवृता स्तुतम् । रथन्तरेण तेजसा हविरिन्द्रे वयो दधुः । मै ३, ११, १२; तै २, ६, १९, १ । ३४. समुद्रोऽसि तेजसि श्रितः, अपां प्रतिष्ठा । तै ३, ११,१, ४। । ३५. अग्निना तपोऽन्वाभवत् सूर्येण तेजः वायुना प्राणा..... । काठ ३५, १५; क ४८, १३ । । ३६. हिरण्यं ब्रह्मणे ददाति तेजस्तेन परिक्रीणाति । काठ ३७, १ (तु. तैसं २, ४, ११, ५-६) । पूषा युनक्तु सविता युनक्तु बृहस्पतिर् वो युनक्तु । अग्नेस्तेजसा सूर्यस्य वर्चसा ॥ – मै २.७.१२, तैआ ६.३.३ अग्नेस्तेजसेन्द्रस्येन्द्रियेण सूर्य्यस्य वर्चसा बृहस्पतिस्त्वा युनक्तु – तां १.३.५, १.७.३ सोमस्य त्वा द्युम्नेनाग्नेस्तेजसेन्द्रस्येन्द्रियेण विश्वेषां त्वा देवानां क्रतुनाभिषिञ्चामि - मै २.६.११, ४.४.५ तेजसाऽग्निम् (आदित्योऽस्तं यन् प्रविशति)..... अथ यद् अङ्गारान् निरूहति येन तेजसाग्निं प्रविष्टो भवति तद् एवास्मिंस् तत् संभरति – जै १.७ अमृतं वै हिरण्यम् , तेजोऽग्नि , रमृतेन वा एतत्तेजो व्याघारयति (ह्यग्निः – मै १.४.७) – मै ३.३.६ यदाग्नेय,स्तेजो वा अग्नि,स्तेज एवावरुन्द्धे , यत्सौम्यः , सोमो वै शुक्रो ब्रह्मवर्चसं , ब्रह्मवर्चसं एवावरुन्द्धे - मै १.६.८, ४.७.३, काठ १०.२, २२.१, तै ३.३.४.३, ९.५.२, माश २.५.४.८, ३.९.१.१९ वायवे नियुत्वते तूपरम् आ लभते तेजो ऽग्नेर् वायुस् तेजस एष आ लभ्यते तस्माद् यद्रियङ् वायुः ॥ वाति तद्रियङ्ङ् अग्निर् दहति स्वम् एव तत् तेजो ऽन्व् एति - तैसं ५.५.१.१ मयि मेधां मयि प्रजां मय्यग्निस्तेजो दधातु मयि मेधां मयि प्रजां मयीन्द्र इन्द्रियं दधातु मयि मेधां मयि प्रजां मयि सूर्यो भ्राजो दधातु – तैआ ४.४२.२ पृष्ठे पृथिव्यास्सीद, भासान्तरिक्षमापृण, ज्योतिषा दिवमुत्तभान, तेजसा दिश उद्दृंह – काठ १८.४ अप्सु तेजः (प्रतिष्ठितम्) – शांआ ६.२, कौउ ४.९ विराजो वै तेज आग्नेयः, शक्वरीणामैन्द्रो , रेवतीनां सौर्यो , यत्र पृष्ठानि युज्येरंस्तदेतान् जुहुयात् , साम्नां सतेजस्त्वाय – मै ४.७.३ यदाग्नेयस्तेजस्तेनावरुन्धे, यदैन्द्र इन्द्रियं तेन, यत्सौर्यो रुचं तेन, त्रिवृद्वावास्मा एतत् समृद्धं ब्रह्मवर्चसं दधाति – मै ४.७.३ तेजो वा अग्नि, रिन्द्रियमिन्द्रो, ब्रह्मवर्चसमसा आदित्य, स्तेजसा च वावास्मा एतद् ब्रह्मवर्चसेन चोभयत इन्द्रियं परिगृह्णाति ॥ – मै ४.७.३ यदाग्नेयी तेजस्तयावरुन्द्धे – मै २.५.२ आज्येन संयौति .....प्रियेणैवैनं धाम्ना समर्धयत्यथो तेजसा – तैसं ५.१.९.५ असौ वा आदित्यश्शुचिरेष तेजसः प्रदाता – काठ ८.८ उत्तरवेद्यामुद्वासयेत्तेजस्कामस्य । तेजो वा उत्तरवेदिः २ तेजः प्रवर्ग्यः । तेजसैव तेजः समर्धयति । – तैआ ५.१०.२ वज्रो वै यूपो , अन्नं यवो , यद्यवमतीभिः प्रोक्षति वज्रेण वा एतदन्नं जयति, तेजो वै यूप , एष खलु वा ओषधीनां तेजो यद्यवस्तस्मादेतं शिशिरा ओषधयोऽनुप्राणन्ति, यद्यवमवास्यति तेजसि वा एतत्तेजो दधाति– मै ३.९.३ यजमानो वा अग्निष्ठास्तेजो घृतं, आन्तमविछिन्नमनक्ति, यजमानं एव तेजसानक्ति – मै ३.९.३ तेजसा कृष्णाजिनस्य लोमभिः संसृजति – तैसं ५.१.६.२-३ गायत्र्यौ स्विष्टकृतः संयाज्ये कुर्वीत तेजस्कामो ब्रह्मवर्चसकामस्तेजो ब्रह्मवर्चसं गायत्री – ऐ १.५, १.२८ ...... तेजो वै गायत्री – तैसं ३.२.९.३, ५.१.३.५, ५.३.८.१ .... तपोऽसि लोके श्रितम्। तेजसः प्रतिष्ठा – तै ३.११.१.२ तेजोऽसि तपसि श्रितम्। समुद्रस्य प्रतिष्ठा – तै ३.११.१.३ दीक्षायै च त्वा (अग्ने) तपसश्च तेजसे जुहोमि – तैसं ३.३.१.१ तेजस्काम १. तेजस्कामो हैतेन यजेत यन्नवरात्रः जै २, ३१६ ।। २. श्वेतं वायवे नियुत्वता आलभेत तेजस्कामः । मै ३, १,१० । तेजस्वत्- अग्नये त्वा तेजस्वते एष ते योनिः । तैसं १, ४,२९,१; काठ ४,११; क ३, ९। ग्रीष्मस्याहं देवयज्ययौजस्वाँस्तेजस्वान् भूयासम् – काठ ४.१४ [ वत्- ओजस्वत्- .] । तेजस्विन्->तेजस्वितर- दक्षिणोऽर्द्धस्तेजस्वितरः । तै १, २४, २ ।। एता (कूप्याः) वै तेजस्विनीरापः – तैआ १.२४.२ |